Vrijwel alle Nederlanders geloven dat de aarde opwarmt en wijzen de mens aan als hoofdveroorzaker. Maar wat zegt de wetenschap hierover? Dit artikel belicht acht onbetwistbare feiten over klimaatverandering en de rol van de mens daarin.
Bewijs voor opwarming van de aarde
De aarde warmt op, en dat is een feit. Dankzij een indrukwekkende reeks metingen, waaronder die van elfduizend weerstations, duizend weermasten op hoge hoogten, meer dan duizend weerboeien in de oceanen en extra gegevens van zevenduizend schepen en drieduizend vliegtuigen, weten we dit zeker. Deze metingen zijn gecorrigeerd voor externe invloeden, zoals de uitbreiding van stedelijke gebieden en historische meetfouten aan boord van schepen. Sinds het eind van de negentiende eeuw is de aarde gemiddeld 1,2 graden opgewarmd.
Het huidige tempo van opwarming is alarmerend en is 'onnatuurlijk' snel in vergelijking met eerdere klimaatveranderingen in de geschiedenis van de aarde. Dit wordt bevestigd door het onderzoeken van natuurlijke klimaatindicatoren zoals jaarringen in bomen en koraalriffen, druipsteen in grotten, oceaanbodemafzettingen en de chemische samenstelling van zuurstofbelletjes in kilometers dikke ijskappen. Deze laten zien dat onze huidige klimaatverandering veel sneller verloopt dan eerdere veranderingen.
Stijgende CO2-concentratie in onze atmosfeer
De hoeveelheid CO2 in onze atmosfeer neemt toe. Dit feit wordt bevestigd door directe metingen in de atmosfeer op locaties zoals Hawaï en door het analyseren van ijskernen. Dit laatste stelt ons in staat om 'terug in de tijd' te reizen en de atmosfeer van vroeger te onderzoeken. Dankzij luchtbelletjes die in het ijs zijn gevangen, weten we dat de CO2-concentratie de afgelopen tienduizend jaar vrij stabiel was, rond de 260 tot 280 deeltjes per miljoen. De hoeveelheid CO2 in de atmosfeer is nu meer dan anderhalf keer zo hoog.
CO2-concentratie en opwarming van de aarde
Het is een vastgesteld feit dat als de CO2-concentratie stijgt, de aarde opwarmt. Dit fenomeen, bekend als het broeikaseffect, werd al in 1822 ontdekt door de natuurkundige Joseph Fourier. Deze en andere vroege inzichten in de broeikaswerking van gassen zoals CO2 en methaan, en de voorspelling dat een stijging van deze gassen zou leiden tot een wereldwijde opwarming, zijn tot op de dag van vandaag nog steeds geldig en worden door modern onderzoek verder verfijnd.
Het is een vastgesteld feit dat de huidige stijging van de CO2-concentratie voornamelijk te wijten is aan het verbranden van fossiele brandstoffen. We kennen dit door isotopenonderzoek, dat ons in staat stelt om nauwkeuriger te kijken naar het CO2 in de atmosfeer. De moleculen van CO2 verschillen licht in gewicht, afhankelijk van of ze afkomstig zijn uit de levende natuur, vulkaanuitbarstingen of miljoenen jaren oude lagen steenkool, olie en aardgas. Fossiele koolstof is het lichtst, en het aandeel daarvan in de atmosfeer neemt toe.
Onnatuurlijke oorzaak van huidige opwarming
Het is een onweerlegbaar feit dat de huidige opwarming van de aarde niet natuurlijk is. Ondanks dat er kleinere schommelingen zijn, zijn er maar twee mogelijke manieren waarop de aarde kan opwarmen: meer binnenkomende energie van de zon of minder uitstralende energie naar de ruimte door een dikkere deken van broeikasgassen. Satellietmetingen en andere waarnemingen hebben aangetoond dat de laatste het geval is. Terwijl de lucht aan het aardoppervlak steeds warmer wordt, koelt een zeer dunne luchtlaag op 50 tot 85 kilometer hoogte juist af.
Toekomstige opwarming: zekerheid en onzekerheid
Het is een onomstotelijk feit dat de aarde verder zal opwarmen. De precieze mate van opwarming is echter onzeker. De opwarming zal pas stoppen als de concentratie van broeikasgassen niet verder stijgt. Om dit te bereiken zijn zeer ingrijpende reducties van de uitstoot nodig. Als de uitstoot blijft stijgen, kan de aarde in het ergste geval nog 5 graden warmer worden. De beste schatting op dit moment is 2,5 graden, op voorwaarde dat alle landen hun klimaatdoelen voor 2030 halen.
Het is een onmiskenbaar feit dat klimaatverandering ernstige gevolgen zal hebben. Deze omvatten onder andere een toename van extreem weer en een verlies aan biodiversiteit. Veel van deze gevolgen, zoals zeespiegelstijging, treden vertraagd op en kunnen nog duizenden jaren voortduren. De exacte omvang van de gevolgen is echter zeer onzeker, omdat de effecten van klimaatverandering elkaar kunnen versterken en onevenredig toenemen bij hogere opwarming.
